Zmiany w obowiązujących przepisach
1 stycznia 2021 roku wejdzie w życie nowelizacja kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta, która wprowadza istotne zmiany w zakresie zawierania umów przez przedsiębiorców1. Przedsiębiorcom będącym osobami fizycznymi w wielu sytuacjach będą przysługiwały prawa, które dotychczas posiadali jedynie konsumenci.
Przedsiębiorca pod ochroną przepisów konsumenckich
Znaczna część przedsiębiorców w Polsce to osoby fizyczne prowadzące tzw. jednoosobową działalność gospodarczą. Osoby takie dokonują zakupów wyposażenia, maszyn, środków transportu czy różnego rodzaju usług. Przed zmianą przepisów zakup „na firmę” skutkował tym, że osoba prowadząca działalność była zawsze traktowana jako przedsiębiorca i nie mogła skorzystać z uprawnień przyznanych konsumentowi (np. nie mogła odstąpić od umowy sprzedaży zawartej przez internet).
Ustawodawca uznał, że sytuacja przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, którzy dokonują zakupów firmowych, nie odbiega znacząco od sytuacji konsumentów. Przedsiębiorcy ci, podobnie jak konsumenci, niejednokrotnie nie posiadają specjalistycznej wiedzy w zakresie przedmiotu danej umowy, co rodzi dysproporcję w zakresie praw i obowiązków stron tej umowy. Samo wystawienie faktury „na firmę” nie może przekształcać sytuacji prawnej osoby fizycznej będącej przedsiębiorcą i pozbawiać jej ochrony właściwej konsumentom.
Analizowane przepisy mają zastosowanie jedynie do przedsiębiorców będącym osobami fizycznymi, w tym wspólników spółki cywilnej, niezależnie od tego w jakiej formie prowadzi działalność gospodarczą druga strona umowy.
Fryzjerka kupująca samochód, lekarz remontujący gabinet
Przedsiębiorcy będą przysługiwały niektóre z uprawnień właściwych dla konsumenta w sytuacji, gdy zawiera umowę, która wiąże się z jego działalnością gospodarczą (tzw. zakupy „na firmę”), ale nie ma dla niego charakteru zawodowego.
Umowa nie ma charakteru zawodowego, jeżeli przedsiębiorca nie zawiera tego typu umów w normalnym, codziennym toku prowadzonej działalności. Zawodowy charakter czynności będzie badany w szczególności w oparciu o przedmiot działalności (tzw. PKD) ujawniony w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
W niektórych sytuacjach już „na pierwszy rzut oka” będzie można określić czy dana czynność ma dla przedsiębiorcy charakter zawodowy, czy też nie. I tak nie ma wątpliwości, że fryzjerka kupująca samochód czy lekarz zlecający remont gabinetu będą korzystać z ochrony przyznanej konsumentom. Z kolei fryzjerka kupująca farby do włosów czy suszarkę będzie takiej ochrony pozbawiona. Niejednokrotnie okoliczności nie będą jednak tak oczywiste i ustalenie charakteru transakcji, a w konsekwencji praw przysługujących stronie, będzie niezwykle problematyczne. Dodatkowo jedna umowa może obejmować kilka różnych produktów. Powyższe okoliczności będą rodziły wiele wyzwań, m.in. w zakresie prawidłowego skonstruowania regulaminów sklepów internetowych czy wzorów umów oraz wypełnienia obowiązków informacyjnych.
Jakie prawa konsumenta zostały przyznane przedsiębiorcy?
Przedsiębiorcy nie będą korzystać ze wszystkich praw przyznanych konsumentom. Będą objęci ochroną w następującym zakresie:
- zakazu stosowania tzw. klauzul abuzywnych, tj. niedozwolonych postanowień umownych (przykładowy katalog znajduje się w art. 3853 KC);
- rękojmi za wady (np. domniemanie istnienia wady, jeżeli ujawni się w ciągu roku od wydania rzeczy);
- prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość (np. przez internet lub telefon) lub poza lokalem przedsiębiorstwa.
Powyższe prawa będą przysługiwać w stosunku do umów zawartych od dnia 1 stycznia 2021 r.
Konieczność weryfikacji PKD i stosowanych regulaminów
W związku z tym, że ustalenie czy umowa ma charakter zawodowy, czy nie będzie następowało m.in. przy uwzględnieniu PKD wpisanego w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi powinni zweryfikować PKD. Zbyt szerokie PKD w stosunku do faktycznie prowadzonej działalności gospodarczej może, w niektórych sytuacjach, pozbawić przedsiębiorcy ochrony.
Jednocześnie przedsiębiorcy sprzedający towary lub świadczący usługi na rzecz tzw. jednoosobowych działalności gospodarczych, powinni dokonać przeglądu stosowanych wzorów umów, regulaminów oraz formularzy informacyjnych i dostosować je do znowelizowanych przepisów.
1 Ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (Dz.U. 2019., poz. 1495).
Radca prawny Krystian Antosz